Yapay Zekâ Terapist Olabilir mi? İnsan Teması Olmadan Psikolojik İyileşme Mümkün mü?

Son yıllarda teknolojinin hızla ilerlemesiyle birlikte hayatımızın pek çok alanında dijital çözümlerle karşılaşır olduk. Sağlık hizmetlerinden eğitime, finansal danışmanlıktan kişisel gelişime kadar geniş bir yelpazede hizmet sunan yapay zekâ uygulamaları, artık psikolojik destek alanına da giriyor. Bu gelişme ise şu soruyu gündeme taşıyor: Yapay zekâ bir terapist olabilir mi?

Dijital Terapistlere Artan İlgi

1  |  1

Dijital Terapistlere Artan İlgi (2)

Dijital Terapistlere Artan İlgi

Psikolojik destek almak isteyen ancak çeşitli nedenlerle profesyonel yardıma başvuramayan kişiler için yapay zekâ tabanlı uygulamalar cazip bir alternatif haline geliyor. Anonimlik sunması, istediğiniz saatte ulaşılabilmesi ve maliyetinin düşük olması gibi avantajları, bu uygulamaların kullanımını artırıyor. Ancak bu kolaylık, akıllara şu soruyu getiriyor: Gerçek bir insanla kurulan terapötik ilişkinin yerini bir dijital sistem alabilir mi?

Terapi Sadece Bir Yöntemler Dizisi Değildir

Etlik Şehir Hastanesi’nden Psikiyatri Uzmanı Dr. Tayfun Öz’e göre, terapi yalnızca tekniklerin uygulandığı bir süreç değil. O, terapinin iki kişi arasında kurulan, karşılıklı güvene ve anlayışa dayalı bir iyileştirme ilişkisi olduğunu vurguluyor. Bir başka deyişle, danışanla terapist arasında gelişen bağ, terapinin merkezinde yer alıyor. Bu bağın yerine dijital sistemlerin geçebilmesi ise bugünün koşullarında mümkün değil gibi görünüyor.

Yapay Zekâ Nerede Destek Sağlayabilir?

Dr. Öz, yapay zekânın bazı alanlarda etkili olabileceğini kabul ediyor. Özellikle psikoeğitim, duygusal farkındalık geliştirme, düşünce kayıtları tutma ve bilişsel-davranışçı terapi tekniklerinin hatırlatılması gibi konularda dijital sistemler destekleyici bir rol üstlenebilir. Ancak terapinin en temel yapıtaşlarından biri olan empati, hâlâ yalnızca insan tarafından hissedilerek kurulabiliyor.

Empati Taklit Edilemez

Her ne kadar yapay zekâ empatik cümleler kurabiliyor olsa da, empati yalnızca sözcüklerden ibaret değildir. Empati, iki özne arasında kurulan, zamanla derinleşen ve duygusal bir eşzamanlılık içeren bir süreçtir. Yapay zekâ, karşısındaki kişinin mimiklerini, tonlamalarını, beden dilini ya da sessizliklerini anlamlandıramaz. Bu da, gerçek anlamda bir iç görüye ulaşmayı zorlaştırır.

Anonimlik ve Kolay Erişim: Avantaj mı, Tuzağa mı?

Yapay zekâ uygulamalarının en çok öne çıkan özelliklerinden biri anonimlik. Birçok kişi, duygularını bir insana anlatmakta zorlanırken, bir uygulama üzerinden yazışmanın daha rahatlatıcı olduğunu belirtiyor. Anonim kalmak, yargılanma korkusunu azaltarak kişiye ilk adımı atma cesareti verebilir. Ancak bu rahatlık, kimi zaman dijital bağımlılık yaratabilir. Duygusal yakınlıktan kaçınan bireyler için bu durum uzun vadede olumsuz sonuçlar doğurabilir.

Hibrit Modeller: Geleceğin Terapisi

Uzmanlar, yapay zekâyı tamamen dışlamaktan yana değil. Aksine, belirli sınırlar çizilerek kullanıldığında oldukça faydalı olabileceğini düşünüyorlar. Dr. Öz’e göre en sağlıklı yaklaşım, yapay zekâ destekli sistemlerle insan terapistlerin birlikte çalıştığı hibrit modeller. Böylece bireyler önce dijital bir uygulamayla rahat bir başlangıç yapabilir, ardından derinleşen süreçlerde bir uzmandan destek alabilirler.

Dijital Uygulamalar, Terapiye Açılan Bir Kapı Olabilir

Özellikle damgalanma korkusu yaşayan bireyler için dijital sistemler, psikolojik destek almaya yönelik ilk adım olabilir. Gençler, yaşlılar ya da yüz yüze iletişimde zorlanan bireyler için bu uygulamalar bir “geçiş köprüsü” görevi görebilir. Ancak uzmanlar, bu sistemlerin yalnızca “ön destek” sağlayabileceğini, gerçek ve kalıcı değişim için hâlâ insani bir temasın gerekliliğini vurguluyor.

Destekleyici, Ama Yerine Geçemez

Gelecekte psikolojik destek arayan bireylerin ilk başvurusunun yapay zekâya yönelmesi mümkün görünüyor. Kolay ulaşılabilirlik, maliyet avantajı ve mahremiyet bu ilgiyi artırabilir. Ancak derinleşen psikolojik süreçler, kriz yönetimi, travmalar ve duygusal bağlanma gibi karmaşık konular söz konusu olduğunda terapinin yönünü belirleyen hâlâ insandır. Tüm bu değerlendirmeler ışığında, yapay zekâ temelli dijital uygulamaların psikolojik destek süreçlerinde tamamen etkisiz olduğunu söylemek mümkün değildir. Aksine, doğru kullanıldığında bu araçlar, bireyin farkındalığını artırabilir, duygularını ifade etmesine yardımcı olabilir ve terapötik bi sürece hazırlık sağlayabilir. Özellikle yoğun erişim problemi yaşayan bireyler için bu sistemler bir “ilk yardım kiti” gibi değerlendirilebilir. Ancak yapay zekânın sunduğu destek, bir terapistin bilgi, sezgi ve insani temasla kurduğu ilişkiden fazlaca farklıdır. Gerçek iyileşme için duygularla yüzleşmek, güven temelli bir ilişki geliştirmek ve profesyonel rehberlikle derinleşmek hâlâ kaçınılmazdır.
Ayrıca, kültürel farklar, geçmiş yaşantılar ve bireysel ihtiyaçların anlaşılması gibi noktalar da insan terapistlerin rolü tartışmasız şekilde çok daha da derindir.